Op 18 november kwam de clan Brugge opnieuw samen voor een degustatie van "Portugese wijnen". De proeverij ging door in het restaurant van de Salons "Lodewijck Van Maele" te Sint-Kruis (Brugge). Er waren niet minder dan 19 leden ingeschreven voor deze proeverij.
Dit keer was het Marleen, onze Bailli Argentier, die voor de presentatie zorgde en ons zeven uitstekende Portugese wijnen liet proeven.
De avond begon met een lekker aperitief geschonken door onze chef de clan Claude. Het ging om een schuimwijn van het huis The Bolney Estate (regio Sussex - England), een Blanc de Blanc brut 2018. Het was alvast een goeie starter van de avond...
Na de maaltijd kregen we een uitgebreide introductie van Marleen over de Portugese wijnen. Na de introductie werden niet minder dan zeven Portugese wijnen geproefd. Voor iedereen was dit een ware ontdekking.
Hierna vind je de presentatie van Marleen, gevolgd door een beschrijving van de verschillende wijnen. Veel leesgenot...
Proeverij Portugese wijnen - 18 november 2022
door Marleen Dobbels – Bailli – Argentier
Portugal in cijfers
200.000 ha wijngaard, goed voor ongeveer 6,7 miljoen hl (+11% 2016) cfr Spanje = 900.000 ha, goed voor 40 miljoen hl en Frankrijk minder dan 800.00 ha, goed voor ongeveer 50 miljoen hl.
Modernisering
De export van Portugese wijnen, andere dan port en madeira steeg gevoelig sinds de toetreding tot de EU in 1986. Jonge wijnmakers gingen in het buitenland studeren, er was veel onderzoek naar de inheemse variëteiten en er waren meerdere vernieuwers zoals Luis Pato (kwaliteitswijnen, de vino regional, aan lage prijzen), Luis Lorenço (monocépages) en Dirk (Van Der) Niepoort (de eerste die rode wijn maakte in de Douro).
Het potentieel van de Portugese wijnen ligt vooral in de kleinschalige wijnbouw en de authenticiteit van de inheemse druivenvariëteiten. Portugal produceert 65% rood en rosé en 35 % witte wijnen.
Geografie
Portugal heeft wijngaarden over het hele land (600 km lang en 200 km breed), gelegen tussen de 42°NB en 37°NB (cfr Bordeaux ligt op de 45° NB).
Klimaat
Mediterraan klimaat met koele en warme zones, met in meerdere of mindere mate afkoeling vanuit de Atlantische Oceaan. Het afkoelend effect garandeert een goed behoud van zuren in de druiven tijdens de rijping waardoor natuurlijk evenwichtige wijnen gemaakt worden.
Het noorden ligt dichter bij de kust en is koeler en natter (Vinho Verde).
Hoe zuidelijker hoe warmer en droger (Algarve).
De grens met Spanje heeft een mediterraan klimaat met warme continentale invloeden uit het Spaanse binnenland.
In het noordoosten vinden we de meeste bergen die de invloed van de zee (wind) tegen houden.
Daarnaast is er de invloed van de rivieren o.a. de Taag die Portugal midden door snijdt en ook de Douro en de Minho in het noorden en de Guadiana in het zuiden.
Topografie
De meeste wijngaarden liggen op hellingen die licht glooiend zijn (bv. Alentejo) of juist heel steil zoals bijvoorbeeld in de Douro. Daar is de ene helling beter voor porto, de andere beter voor wijn.
Geologie
Ook de bodemsamenstelling is er gevarieerd, maar doorgaans arm.
In het noorden hebben we vooral graniet en schist (bv. Douro), in het centrum vooral kalk- en zandsteen en klei (bv. Bairrada dankt zijn naam aan de kleibodem ‘barros’), in het zuiden een grote variatie aan armere gronden (een mix van zandsteen, kalksteen, klei, zand).
Madeira heeft dan weer een vulkanische bodem.
Ampelografie – Druivenvariëteiten
Ongeveer 342 variëteiten (147 wit en 195 rood).
De voornaamste witte variëteiten zijn:
alvarinho, arinto, bical, encruzado, maria gomez, malvasia fina ...
De voornaamste rode variëteiten zijn:
touriga nacional (vooral porto maar ook stille wijn), de tinta roriz (de Spaanse tempranillo), touriga franca, baga, trincadeira (tinta amarella) ...
Heel vaak nog staan verschillende variëteiten door elkaar op één perceel (field blend of complantation). Internationale druiven zijn zeldzaam.
Wijntypes - Vinificatie
In Portugal worden zowat alle wijntypes gemaakt: stil, mousserend en versterkt.
De droge wijnen kunnen fris tot krachtig zijn. Veel wijnen hebben vatrijping (in barriques of foeders).
De zoetere wijnen zijn doorgaans van het versterkte type. Het gaat om een mutage met aguardente (brandewijn) bv. Port, Moscatel of Madeira. Ook hier hebben we opvoeding op hout en daarnaast het procedé ‘estufagem’ voor Madeira, waarbij wijn opgewarmd wordt om het verouderingsproces te versnellen.
In Portugal produceert men ook schuimwijnen (Espumante), méthode traditionelle.
Een typische wijn is de Matteus Rosé in de typische “bocksbeutelfles”; bestaat sinds 1942 en is de meest verkochte rosé ter wereld, halfdroog en sprankelend (zie figuur rechts).
Wetgeving – classificatie
Tafelwijn = Vinho de Portugal (1/3)
Kwaliteitswijn = Vinho Regional (IGP – Indicaçao Geografica Protegida) en DOC/DOP (Denominaçao de Origem Controlada/Protegido = AOC/AOP).
Selo de Garantia = DOP kwaliteitszegel
Regio’s en Appelaties
Portugal wordt ingedeeld in 14 regio’s (cfr afbeelding). We lichten er twee uit in relatie met de wijnen die we proeven nl. de Vinho regionale Beiro Atlantico en Vinho Regional Duriense.
Vinho regionale Beiro Atlantico
Gelegen aan de Atlantische oceaan (maritiem klimaat met veel neerslag) belangrijk zijn de grote verschillen tussen dag en nacht.
Veel mousserende wijnen.
1 DOP (beschermde oorsprongsbenaming) nl de Bairrada met vooral rode wijnen maar ook wit en rosé.
De Bairrada is bekend om zijn rode wijn (70%) van zeer oude stokken.
De Baga – druif, die snel groeit en veel tannine bevat, vereist een bodem van klei en kalk in een ideale combinatie, anders zouden de wijnen hard en niet drinkbaar zijn.
In de Bairrada treffen we ook zanderige bodems, interessant voor heel goede witte wijnen op basis van de arinto en de maria gomes druif.
Eén van de sterwijnmakers uit Portugal is Luis Pato. Hij produceert in 1980 zijn eerste wijn, een pure Baga van goede kwaliteit en wordt de King of Baga genoemd. Hij gaat non – conformistisch te werk, zo keert hij zich bijvoorbeeld af van de DOC benaming en etiketteert zijn wijn als Regional Beiras. In 2005 maakt hij een eerste wijn samen met zijn dochter Filipa en maakt later ook mousserende en zoete wijnen. Luis Pato gebruikte eiken vaten om de ‘wijn te temmen’. De flessen zijn herkenbaar aan de ‘pato = eend’ op het etiket.
De dochter van Luis, Filipa Pato kiest ervoor om samen te werken met haar vader maar later ook haar eigen wijn te maken. Ze koopt een wijngaard van minstens 110 jaar oud (druivenranken en olijfbomen) en hoopt zo kwaliteitsvolle wijnen te produceren. Ze leert
William Wouters van restaurant Pazzo (Antwerpen) kennen, in 1992 de beste sommelier van België. Hij verhuist in 2014 naar Portugal waar hij samen met zijn vrouw Filipa Pato hun wijnproject uitbouwt en prachtige wijnen maakt. Op vandaag hebben ze 17 ha wijngaarden goed voor 80.000 flessen. Als chemisch ingenieur gebruikt Filipa zo weinig mogelijk chemie in de wijn. Hun ‘Nossa’ (bagadruif) scoorde bij de Amerikaanse wijngoeroe Robert Parker een 96+, de hoogste score toen voor een Portugese wijn.
Bron: Pocketgids Portugal by Kris Jeuris van The Portugal Collection
Vinho Regional Duriense
NO – aan de oevers van de Douro – afgeschermd van de Atlantische wind door het gebergte – eerder continentaal klimaat.
Arme schistbodem – steile hellingen/terrassen (manuele pluk).
Erkend als Unesco Werelderfgoed liggen de wijngaarden op 600 m boven de zeespiegel op terrassen.
2 DOP: Douro (wit, rosé en rood en licoroso (versterkt) en Porto (versterkte wijnen = 50% van de regio).
DOP Douro:
De Douro kent door de verscheidenheid aan bodem, klimaat en druivenrassen wijnen met heel uiteenlopende karakters.
Bodem van leisteen en graniet wat een variatie aan druivenrassen geeft: touriga national, touriga franca, tinta roriz …
Zuidelijke hellingen uiterst schikt voor de productie van porto.
Wijn vinden we eerder op de noordelijke flanken.
Porto kreeg heel lang veel aandacht waardoor de aandacht voor de wijn verloren ging.
Dit veranderde midden 20e eeuw – in 1990 produceerde Dirk Niepoort zijn eerste ‘Robustus’ een rode wijn i.p.v. porto. Dirk stamt af van een Nederlandse adellijke familie ‘van der niepoort’ die zich in 1833 in Portugal vestigde en in 1842 ‘Niepoort Vinhos’ sticht. De vatgerijpte porto’s van Niepoort worden sinds jaar en dag tot de beste gerekend. Dirk is de 5e generatie en is de eerste van de familie die ook niet- versterkte wijnen is gaan maken. Hij produceerde steeds meer rode wijnen en later ook witte wijnen samen met andere jonge wijnproducenten.
De witte Douro wijnen zijn voornamelijk droog en zacht en gemaakt van de malvasia fina.
De rode Douro wijnen zijn voornamelijk blends, vol van smaak en hout gerijpt.
Daarnaast kent de Douro ook rosé wijnen en is er de Douro Moscatel. Deze laatste lijkt op witte port maar wordt alleen van witte druiven gemaakt. Het is een versterkte wijn met een heel andere smaak van port.
7 wijnen op de proeftafel
Aangekocht bij The Portugal Collection, bijhandel te Roeselare (de technische fiches van de wijnen zijn te vinden op de website).
1. Dinamica (wit – 2021) Bairrada – Filipa Pato en William Wouters
Druiven: Een mengsel van 80% Bical en 20% Arinto; geteeld op kalkhoudende kleigronden. 10% van het sap vergist in 500L vaten; de overige 90% wordt gefermenteerd in inox vaten.
Finale blend en botteling in het voorjaar na 5-6 maanden rijping -> full – bodied – complex.
Bical: fris – zacht – abrikoos – perzik – geschikt voor houtrijping en bewaring – hoog zuurgehalte.
Arinto: laatrijp – appel – perzik – limoen – fris en licht mineraal – uitstekend bewaarpotentieel.
Alcoholgehalte 12 % vol.
Geur en smaak: Een kenmerkende, steenachtige mineraliteit en een zuivere, frisse geur van appels en witte bloemen.
Vanaf het begin heerlijk om te drinken. Dinamica Bical 2019 is de nieuwe naam voor Filipa Pato ‘s Ensaios FP Branco (Ensaios = experiment).
Vinificatie in inox.
Rijping: een klein deel rijpt op houten vaten, de rest in inox.
Food-Pairing: Verse of gegrilde zeevruchten, vis, salades, bbq.
Serveren 10 - 14°C.
Drinken 2022 – 2027.
Prijs: € 14,64
2. Morgadio da Calçada (wit – 2020) Douro – Niepoort
Dirk Niepoort bracht onder deze naam in 2004 een volledig nieuwe reeks wijnen op de markt. Morgadio is een historisch landgoed in het dorpje Provezende. Wat de wijngaarden er bijzonder maakt is hun opvallend hoge ligging. Op 600 m boven de zeespiegel zijn de nachten er opvallend koel en verloopt de rijping van de druiven trager.
Druiven: codega, viosinho, malvasia fina.
Codega: tropisch fruit, bloemig.
Viosinho: voegt body en smaak toe aan witte wijnen en port.
Malvasia fina: hint van melasse, een suggestie van bijenwas en nootmuskaat, soms lijkt de wijn rokerig, zelfs als deze niet in hout is gerijpt. Over het algemeen gebruikt voor het blenden.
Alcohol: 12%
Geur en smaak: Intens mineraal karakter, citrusaroma met tonen van perzik en amandel; grote complexiteit maar elegant en met stevige zuren; lange afdronk. Vinificatie: handpluk + per tros geselecteerd op de selectietafel; ontrist en meteen geperst; het sap rust dan 16 – 20 uren; volledig natuurlijke gisting (dus zonder toevoeging van gekweekte gisten) deels in inox kuipen en deels in vaten van Franse eik; geen malolactische gisting.
Rijping: De wijn rijpt gedurende 7 maanden in een roestvrijstalen tank en / of houten vat.
Food-pairing: Heerlijk als aperitief, bij kazen, zeevruchten, pasta met zeevruchten, wit vleesgerechten. De Portugese witte wijnen uit de Douro passen heel goed bij typisch Portugese visgerechten zoals bacalhau of gegrilde vis.
Serveren: 10-12 ºC.
Drinken: 2022 - 2028.
Prijs: € 15,13
3. Nossa Calcario branco (wit – 2021) Bairrada – Filipa Pato en William Wouters
Druiven: Bical (zeer oude stokken).
Bical: fris – zacht – abrikoos – perzik – geschikt voor houtrijping en bewaring – hoog zuurgehalte.
Alcohol: 13%
Geur en smaak: ‘heeft de rijkdom en de snit van witte Bourgogne van topniveau’ mineraal aroma met een zekere rokerigheid als gevolg van de kalkbodem; uitgesproken fruitige toets van peren (typisch Bical) en een licht nootachtig karakter (hazelnoot, amandelen, dennen). In het glas ontwaar je ook wat tijm en honing. De wijn smaakt verfijnd, romig, relatief zacht en heeft een soort ziltigheid als gevolg van het Atlantisch klimaat. Mooie en lange afdronk met toetsen van opgelegd, rijp fruit.
Vinificatie: in houten vaten van 500 liter.
Rijping: 8 maanden in houten vaten van 500 liter.
Food-pairing: vis, zeevruchten en lichte vleesschotels.
Serveren: 12º-14ºC.
Drinken: 2022 – 2030.
Prijs: € 29,28
4. Drink Me Red Nat’Cool (rood – 2021) Bairrada – Niepoort
Druiven: Baga (tinta bairrada).
Baga: laatrijpend – dikke schil - veel kleur en goede zuurtegraad - berucht omwille van de agressieve tannines - geur en smaak van zwarte bessen – laag in alcohol.
Alcohol: 11%
Geur en smaak: lichte kleur – aroma’s van rood fruit, een beetje kruidig en een zekere mineraliteit – verfrissende rode Bairrada.
Vinificatie: zeer natuurlijke vinificatie met minimale extractie – 5 weken gefermenteerd in roetsvrij staal met maceratie op basis van koolzuur – men tracht de wijn toegankelijker te maken door te vinifiëren zonder de stelen en door slechts kort schilcontact toe te staan bij de gisting. Na malolactische gisting en enige rijping in deze roestvrijstalen tanks, werd de wijn ongefilterd gebotteld.
Rijping: korte rijping op inox.
Food-pairing: Zeer veelzijdige foodpartner. De lichtere rode wijnen zijn lekker bij varkensvlees of gegrilde kip.
Serveren: 16°C en 18°C.
Drinken: 2022 - 2025.
Prijs: € 15,27
5. Meandro (rood – 2020) Douro – Quinta do Vale Meao
Absolute top in Portugal!
Druiven: 40% touriga nacional – 30% touriga franca – 20% tinta roriz – 5% tinta barocca – 3% tinto cao – 2% sousao
Touriga nacional: beschouwd als de cabernet sauvignon van Portugal – diep en intens aroma – diep paarse kleur - moerbei, braam, bloemig (viooltjes), pruimen, zwarte thee, chocolade, munt.
Touriga franca: bramen, rozen, dadels, kruidig – fluweelachtige tannines – voegt finesse toe aan de wijn.
Tinta roriz: de Spaanse tempranillo – dieprood – fruitige aroma’s van bosvruchten als bramen, aardbei, bosbessen, zwarte kers, framboos.
Alcohol: 14% (maar goed geïntegreerd).
Geur en smaak: robijnrood – zeer expressieve neus met rijpe bessen, iets tropisch, groene olijven – in de mond ook intense passievrucht.
Vinificatie: na het pletten ondergaan de druiven een hitteschock, gevolgd door een vier uur durende stapwandeling in granietmolens – dan gaat het naar de wijnfermentatietanks – de rassen worden apart gevinifieerd.
Rijping: in gebruikte vaten van Franse eik.
Food-pairing: rood vlees of zachte kazen.
Serveren: 16°C tot 18°C.
Drinken: 2022 - 2033.
Prijs: € 18,15
6. Morgadio da Calçada Reserva (rood – 2014) Douro – Niepoort
Topcuvée van Morgadio waarvan slechts 5292 flessen gebotteld werden.
Druiven: tinta roriz, touriga franca, touriga nacional.
Alcohol: 13,5%.
Geur en smaak: complex met de typische Morgadio frisheid – intense kleur – intens aroma van rood en zwart fruit, balsamico, kruidig en licht gerookt maar toch fris en elegant – mooie structuur – lange afdronk die het verouderingspotentieel weerspiegelt.
Vinificatie: vergisting in traditionele lagares na volledige ontristing met een macerarietijd van 10-12 dagen.
Rijping: (meer dan) 18 maanden in Franse eik.
Food-pairing: rood vlees, ovengebraad.
Serveren: 16°C tot 18°C.
Drinken: 2017 - 2025
Prijs: € 26,72
7. Nossa Tinto 2016 Bairrada – Filipa Pato
Eén van de verleidelijkste rode wijnen uit Portugal. 2019 Uitverkocht en in 2020 lieten de weersomstandigheden niet toe om Nossa Tinto te produceren.
Druiven: Baga
De lokale baga-druif levert met zijn fijne zuren en mooie tannines een heel gestructureerde wijn met veel bewaarpotentieel.
Alcohol: 13%.
Geur en smaak: diep kersenrood – aroma’s van rood fruit, kreupelhout, een vleugje mineraliteit – lange afrond - niet te jong drinken.
Vinificatie: in inox.
Rijping: op houten vaten.
Food-pairing: gegrild vlees, bbq, stoofschotels, wild, gebraden gans- eend- en lamsvlees, blauwe kaas …
Serveren: 16 – 18°C.
Drinken: 2022 – 2030.
Prijs: € 31,26
Bronnen:
cursus eigentijds wijn instituut – Syntra West
Comments